اولین تکاپوهای تشیع در خراسان

از دیر باز تاکنون ارتباط تشیع و ایران از جمله موضوعات بحث انگیز در میان مورخان و محققان بود و نظریات گوناگون و گاه متضادی در مورد منشإ و خاستگاه تشیع و چگونگی و چرایی انتشار آن در ایران, ارائه شده است. مقاله حاضر سعی دارد اولین تماس های ایرانیان (خصوصا اهل خراسان) با تشیع در دو قرن اول هجری را به بحث گذارد. تشیع مورد نظر در این مقاله عام تر از مفهوم شناخته شده آن در قرون بعدی است, از این رو علاوه بر علویان و هوادارانشان, تحرکات کیسانیه و عباسیان در خراسان را نیز در برگرفته و به این نتیجه گیری نایل آمده که در دوره مورد بررسی, تشیع بیشتر با زمینه های سیاسی ـ اجتماعی همراه و عنوان شیعه بیشتر سرپوشی برفعالیت های ضد اموی بخش هایی از مردم ایران بوده است. به همین دلیل بود که با پیروزی عباسیان از تعداد و وسعت جنبش های با ماهیت شیعی (از نوع علوی) در خراسان کاسته شد و همراه با محبت به اهل بیت پیامبر(ص), به تدریج مذهب رسمی و مورد تإیید خلافت در میان مردم نواحی شرقیایران تثبیت گردید.